STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH

obowiązujące w gabinecie przy ulicy Jesionowej 15, prowadzonym przez Katarzynę Burtną – psycholog, psychoterapeuta (w trakcie szkolenia)

Kierując się dobrem małoletnich dzieci, zgodnie z obowiązkami określonymi w art. 22 b oraz 22c ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304 z późn. zm.) wprowadzonymi przez art. 7 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1606) zmieniającej m.in. ustawę z dniem 15 lutego 2024 r. ,w gabinecie przy ulicy Jesionowej 15 w Opolu prowadzonym przez Katarzynę Burtną, przyjmuje się opracowane poniżej Standardy Ochrony Małoletnich.

Podstawowe terminy.

1. DANE OSOBOWE i DANE WRAŻLIWE – informacje dotyczące klienta małoletniego oraz jego opiekunów, a także informacje uzyskane w ramach prowadzenia konsultacji/ psychoterapii dotyczące zdrowia, leczenia rodziny, relacji.
2. PSYCHOLOG, PSYCHOTERAPEUTA –  osoba prowadząca terapię, konsultacje.
3. MAŁOLETNI/ DZIECKO – klient, który uczęszcza na konsultacje/terapię do gabinetu i nie ukończył 18 lat.
4. OPIEKUN DZIECKA – osoba uprawniona do reprezentacji dziecka, w szczególności jego rodzic lub opiekun prawny, albo inna osoba uprawniona do reprezentacji na podstawie przepisów szczególnych lub orzeczenia sądu (w tym: rodzina zastępcza)
5. ZGODA RODZICA/ PRAWNEGO OPIEKUNA DZIECKA – zgoda rodziców/prawnych opiekunów dziecka na uczęszczanie przez dziecko na konsultację/terapię. W sytuacji, gdy dziecko nie jest wychowywane w tzw. rodzinie pełnej, a oboje rodzice posiadają pełne prawa rodzicielskie, wskazana jest zgoda obojga rodziców. W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka należy poinformować ich o konieczności rozstrzygnięcia sprawy spornej przez sąd. 

Zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a psychologiem, psychoterapeutą.

  Zasady ogólne

Psychoterapeuta w kontakcie z małoletnimi klientami w gabinecie pracuje zgodnie z zasadami ujętymi w Kodeksie Etycznym Psychoterapeuty PTP oraz standardami zgodnymi ze stosowanym podejściem psychoterapeutycznym, dba o poszanowanie podmiotowości małoletniego, nietykalności cielesnej oraz godności.

1. Zasadą, której przestrzeganie jest wymagane od personelu w odniesieniu do wszystkich czynności podejmowanych przez personel w jednostce jest działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie.
2. Personel gabinetu traktuje dziecko małoletnie z szacunkiem oraz uwzględnia jego godność i potrzeby.
3. Personel działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych instytucji oraz swoich kompetencji.
4. Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek czynności niedozwolonych określonych w niniejszej procedurze, w jakiejkolwiek formie.

Zasady komunikacji

1. Nie jest dopuszczalne podnoszenie głosu na małoletniego w sytuacji innej niż wynikająca z z zagrożenia bezpieczeństwa dziecka.
2. Podczas rozmowy z dzieckiem nie wolno stosować komunikatów złośliwych, wulgarnych, agresywnych.
3. Komunikacja z dzieckiem nie może wzbudzać w nim poczucia winy, zagrożenia, obniżać poczucia własnej wartości, upokarzać, naruszać granic dziecka. 
4. W obszarach kontaktu fizycznego poza spontanicznym przytuleniem się dziecka do dorosłego, oraz w sytuacji ratowania życia czy zdrowia, kontakt fizyczny z dzieckiem nie jest uzasadniony.
5. Niedopuszczalne stosowanie skracania dystansu, nieuzasadnionego dotyku, przemocy fizycznej, erotyzacja relacji czy podejmowanie czynności seksualnych.
6. Dopuszczalną formą komunikacji z rodzicami lub opiekunami jest rozmowa mająca na celu psychoedukację, wsparcie dziecka w procesie terapeutycznym. Rozmowy są poprzedzane ustaleniem z dzieckiem kto będzie uczestniczył w spotkaniu, omówieniem z nim ewentualnych tematów i ważnych kwestii poruszanych w trakcie rozmów z rodzicami. 

Zachowania niedozwolone

1. Nie jest dopuszczalne ujawnianie danych wrażliwych dotyczących małoletniego, wyszczególnionych w art. 9 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.U. UE.L. z 2016 r. Nr 119, poz. 1), obejmujących pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby;
2. Zachowania niedozwolone obejmują używanie kar cielesnych, wulgarnych słów, gestów oraz żartów, czynienie uwag, które stanowią, lub mogą być odebrane jako nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej;
   
3. Niedozwolone jest wykorzystywanie relacji wynikającej z władzy lub przewagi fizycznej (zastraszanie, przymuszanie, groźby).
4. Nie jest dozwolone utrwalanie wizerunku dziecka dla celów prywatnych poprzez filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie. Zakaz ten obejmuje także umożliwienia utrwalenia wizerunków małoletnich osobom trzecim. Wyjątkiem jest utrwalanie wizerunku na potrzeby placówki/terapii, na podstawie zgody pisemnej udzielonej przez rodziców/prawnych opiekunów.
5. Nie jest dozwolone proponowanie dzieciom alkoholu, wyrobów tytoniowych ani nielegalnych substancji, jak również używanie ich w obecności małoletnich.
6. Nie jest dozwolone nawiązywanie z małoletnim jakichkolwiek relacji romantycznych lub seksualnych, lub mogących zostać uznane za posiadające takie właściwości. Obejmuje to także seksualne komentarze, żarty, gesty oraz udostępnianie małoletnim treści erotycznych i pornograficznych.
7. Nie jest dozwolone utrzymywanie kontaktów towarzyskich z małoletnimi uczęszczającymi do gabinetu za pośrednictwem szeroko rozumianych sieci komputerowych i zewnętrznych aplikacji. Dopuszczalną formą komunikacji z małoletnimi i ich rodzicami lub opiekunami są kanały służbowe (e-mail, telefon służbowy, komunikatory np. Messenger/whatsapp). Z kanałów tych nie należy korzystać poza godzinami pracy (wykluczając szczególne przypadki, np. zmiana/ustalenie terminu).

Procedura podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego.

I Definicje
Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że krzywdzeniem jest każde zamierzone i niezamierzone działanie lub zaniechanie działania jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości, a także każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, które naruszają równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłócają ich optymalny rozwój. Wyróżnić można cztery formy krzywdzenia osoby małoletniej:

1) przemoc psychiczną,

2) przemoc fizyczną,

3) zaniedbywanie,

4) wykorzystywanie seksualne.

Wykorzystywanie seksualne dziecka to włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest odpowiednio dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób, i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi bądź obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli osoby te ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy (1).

1 Definicja podana za: P. Masłowska, J. Podlewska, Interwencja prawna na rzecz dziecka krzywdzonego. Informator dla profesjonalistów, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, s. 7 (dokument elektroniczny dostępny na stronie: https://edukacja.fdds.pl/pluginfile.php/101327/mod_resource/content/3/Interwencja_prawna_informator- akt_03.2023.pdf )

II Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego

Wśród przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego wyróżnić można przestępstwa wskazane w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138 ze zm.) w następujących regulacjach:

1.  art. 197 – zgwałcenia i wymuszenie czynności seksualnej,
2. art. 198 – seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności,
3. art. 199 – seksualne wykorzystanie stosunku zależności lub krytycznego położenia,
4. art. 200 – seksualne wykorzystanie małoletniego,
5. art. 200a – elektroniczna korupcja seksualna małoletniego,
6. art. 200b – propagowanie pedofilii,
7. art. 202 – publiczne prezentowanie treści pornograficznych.
   Zgodnie z art. 304 § 2 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375 ze zm.) instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

Ważne sygnały

Pracownicy gabinetu zwracają szczególną uwagę na występowanie w zachowaniu małoletniego sygnałów świadczących o krzywdzeniu, w szczególności o możliwości popełnienia przestępstwa wskazanego w punkcie II. Uwagę pracownika powinny zwrócić np. następujące zachowania:

1.  dziecko ma widoczne obrażenia ciała (siniaki, poparzenia, ugryzienia, złamania kości
   itp.), których pochodzenie trudno jest wyjaśnić,
2. podawane przez dziecko wyjaśnienia dotyczące obrażeń wydają się niewiarygodne,
   niemożliwe, niespójne itp.; dziecko często je zmienia,
3. pojawia się niechęć przed udziałem w zajęciach uwzględniających ćwiczenia fizyczne,
4. dziecko nadmiernie zakrywa ciało, niestosownie do sytuacji i pogody,
5. dziecko wzdryga się, kiedy podchodzi do niego osoba dorosła,
6. dziecko boi się rodzica lub opiekuna,
7. dziecko boi się powrotu do domu,
8. dziecko jest bierne, wycofane, uległe, przestraszone,
9. dziecko cierpi na powtarzające się dolegliwości somatyczne: bóle brzucha, głowy,
   mdłości itp.,
10. dziecko moczy się bez powodu lub w konkretnych sytuacjach czy też na widok określonych osób,
11. dziecko jest zaniedbane: fizycznie ( brudne, brak odpowiedniego ubrania, brak zapewnienia jedzenia, brak opieki lekarskiej, pozostawienie bez opieki), emocjonalnie  (brak troski, opieki, miłości, ograniczenie rozwoju dziecka),

12) nastąpiła nagła i wyraźna zmiana zachowania dziecka.

Procedury postępowania

Psychoterapeuta rozpoczyna procedurę ochrony dziecka w przypadku, gdy w trakcie wykonywania pracy uzyska informacje o sytuacjach krzywdzenia małoletniego przez rodziców/opiekunów lub osoby trzecie. Kolejne decyzje i kroki poprzedzone są rozmową z rodzicami/opiekunami prawnymi,  w celu omówienia sytuacji oraz przedstawienia dalszych działań. Pracownik gabinetu ma obowiązek:

1. Wezwać pogotowie, jeżeli wystąpiło poważne uszkodzenie ciała.
2. Sporządzić notatkę służbową opisującą zdarzenie, w szczególności przyczynę wystąpienia podejrzenia o krzywdzeniu małoletniego.
3. Przedstawia formy i okoliczności krzywdzenia, które udało mu się ustalić lub których wystąpienie podejrzewa. Informuje o zachowaniach i wypowiedziach dziecka wskazujących na doświadczenie krzywdzenia.

W przypadku, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia wobec małoletniego jednego z przestępstw wskazanych w punkcie II, psycholog/właściciel gabinetu:

1. Omawia sytuację z małoletnim, zobowiązuje  rodziców/opiekunów do zgłoszenia sprawy odpowiednim instytucjom, prosi o potwierdzenie zgłoszenia.
2. Jeżeli  sytuacja nie zostaje zgłoszona, składa zawiadomienie na policję lub do prokuratury, realizując obowiązek wynikający z art. 304 § 2 Kodeksu postępowania karnego,
3. Podejmuje niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa, o ile miało ono miejsce na terenie placówki.

W przypadku, gdy źródłem krzywdzenia lub podejrzenia krzywdzenia są rodzice/prawni opiekunowie, psycholog/właściciel gabinetu, jeżeli zachodzi taka potrzeba, po ocenie sytuacji,  powiadamia niezwłocznie właściwe instytucje i organy (policję, sąd rodzinny, ośrodek pomocy społecznej, który wdraża procedurę Niebieskie Karty).

Należy wziąć pod uwagę fakt, że zgłoszenie może wpłynąć negatywnie na relację terapeutyczną i najprawdopodobniej uniemożliwi dalsze prowadzenie psychoterapii. Psychoterapeuta winien uznać dobro dziecka za nadrzędne. Z tego powodu przed rozpoczęciem procedury zgłoszenia psychoterapeuta powinien rozważyć, czy dalsze prowadzenie psychoterapii rokuje na ustanie przemocy/zaniedbanie/nadużycia i należyte ochronienie dziecka.

W sytuacjach nagłych (np. zamiar samobójczy lub inne nagłe zagrożenie życia i/lub zdrowia dziecka) terapeuta dokonuje zgłoszenia samodzielnie i niezwłocznie (np. dzwoniąc pod nr alarmowy 112.).

W przypadku myśli samobójczych, terapeuta omawia sytuację z rodzicem/opiekunem, zobowiązując go do konsultacji psychiatrycznej w trybie pilnym, a gdy rodzic nie jest w stanie zapewnić dziecku bezpieczeństwa, do wizyty konsultacyjnej w szpitalu psychiatrycznym.

Zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia

1. W każdym z przytoczonych przypadków małoletni zostaje niezwłocznie otoczony opieką i wsparciem psychologa i innych specjalistów wg.potrzeb.
2. Terapeuta/właściciel gabinetu zawiadamia rodziców o incydencie, informuje o stanie małoletniego np. konieczności interwencji medycznej (badania lekarskiego) oraz o konsekwencjach prawnych stosowania przemocy wobec małoletniego.
3. Terapeuta/właściciel gabinetu przygotowuje propozycję objęcia go pomocą psychologiczno-pedagogiczną, także we współpracy z instytucjami zewnętrznymi, w tym poradnią psychologiczno- pedagogiczną lub specjalistyczną, jeżeli zachodzi taka potrzeba.

Zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych.

Na terenie gabinetu, w trakcie trwania sesji terapeutycznej, małoletni nie korzystają z Internetu i telefonów komórkowych.

Zasady ochrony wizerunku i danych osobowych dzieci

Dane osobowe dziecka podlegają ochronie na zasadach zgodnych z Rozporządzeniem Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27.04.2016.
Na terenie gabinetu nie utrwala się wizerunku małoletnich i ich rodzin.

Zasady przeglądu i aktualizacji standardów ochrony małoletnich oraz sposoby dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.

Standardy ochrony małoletnich obowiązujące w gabinecie podlegają przegąldowi przynajmniej raz na dwa lata i każdorazowo w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego oraz w razie nowelizacji aktów prawnych. Sytuacje krzywdzenia dokumentowane są w księdze zdarzeń. Przeglądu standardów ochrony małoletnich, obowiązujących w placówce, dokonuje właściciel gabinetu.

Obowiązek informacyjny.

Standardy ochrony małoletnich dostępne są na stronie internetowej oraz w gabinecie w formie papierowej razem z informacjami na temat możliwości uzyskania pomocy w trudnej sytuacji wraz z danymi teleadresowymi.

Obowiązkiem rodziców / opiekunów prawnych jest zaznajomienie się ze standardami i wynikającymi z nich zasadami ochrony małoletnich przed krzywdzeniem.

Przydatne adresy i numery telefonów:

116111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży;

800121212 – dziecięcy telefon zaufania, prowadzony przez Rzecznika Praw Dziecka.

800 100 100 – telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę – https://fdds.pl – organizacja w Polsce, która kompleksowo zajmuje się problematyką przemocy i wykorzystywania seksualnego dzieci.

77 455 63 90, 077 455 63 91, 77 455 63 92 – Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, adres: Opole ul. Małopolska 20a. Godziny pracy: poniedziałek – piątek 8.00-20.00. Schronienie całodobowo!

Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy PCPR, ul. Książąt Opolskich 27, 45-005 Opole

Punkt Koordynacyjno – Zgłoszeniowy, ulica Wodociągowa, Opole Kontakt z PZ-K tel.: 77 54 14 000 lub 77 54 14 001 w godz.: 8:00 – 18:00. Pomoc psychologiczna PZ-K: 77 54 14 002 lub 77 54 14 003